Lễ tạ mộ cuối năm, 30 tết âm lịch, thanh minh

Người Việt Nam có truyền thống đạo hiếu lễ nghĩa, việc lễ tạ mộ phần vào dịp cuối năm (hoặc thanh minh, hay thăm mộ) là điều rất quan trọng, là văn hoá tinh thần nhơ ơn công đức ông bà, cha mẹ, tổ tiên của mỗi người.

Do những điều kiện, hoàn cảnh địa lý, nên nhiều gia đình thường kết hợp lễ tại mộ cuối năm cùng lễ mời ông bà tổ tiên về nhà ăn Tết tại nghĩa trang, và cũng là lời mong được gia tiên phù hộ độ trì cho con cháu một năm mới an lành, mạnh khỏe.

Cúng tạ mộ cuối năm là phong tục truyền thống của người Việt, thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn, tấm lòng hướng về ông bà tổ tiên của con cháu thế hệ sau. Những ngày giáp Tết, theo phong tục truyền thống mọi gia đình người Việt thường ra mộ tổ tiên để lễ tạ Thổ thần, đắp thêm đất lên mộ, sửa sang mộ, mời Gia tiên về đón năm mới.

Vào những ngày cuối năm giáp Tết (khoảng thời gian từ 23 đến 30 Tết) các gia đình thường sắm sửa lễ vật ra tiến cúng chư vị tôn thần quản cai nghĩa trang, đồng thời sửa sang lại phần mộ của tổ tiên, ông bà. Đây là một tục lệ truyền thống của người Việt có ý nghĩa vô cùng. Nó thể hiện sự hiếu thuận, đạo tình của con cháu đối với những người thân đã khuất. Đồng thời, cầu mong các vị này phù hộ cho các vong linh người thân quyến thuộc đắc an cư nơi mộ địa và không bị ngoại quỷ vô danh vọng hành chiếm đoạt mộ phần.

Phần mộ được coi là “nhà” của người đã khuất nên thường được con cháu sửa sang sạch, đẹp để đón Tết Nguyên đán bằng lễ tạ mộ - có ý nghĩa thể hiện lòng hiếu thảo và mời gia tiên “về” đón Tết. Lễ tạ mộ trước Tết Nguyên đán là nét đẹp văn hóa của người Việt, là cách để con cháu "giao lưu" với tổ tiên, để gia tiền phù hộ cho con cháu làm ăn có tài lộc - như niềm tin của người dân ta. Vì thế gia đình nào bận mấy cũng thu xếp thời gian làm lễ tạ mộ cuối năm.

Theo chuyên gia tư vấn phong thủy, việc tạ mộ cuối năm rất quan trọng, là cách để con cháu cảm ơn thần linh, thổ địa khu vực có mộ phần. Tương tự như cuối năm con cháu làm lễ tạ thần linh, thổ địa gia tiên, tiền chủ nơi nhà họ đang sống.

Tạ mộ không chỉ tạ “các cụ” nhà mình, mà nên hiểu đủ là tạ ơn phật thánh, quan thần linh bản địa, chư vị tôn thần… đã cho các cụ nương nhờ mảnh đất đó. Nhờ vậy các cụ mới dễ dàng "đi về" mà phù hộ cho con cháu làm ăn có tài lộc.

Tạ mộ là thể hiện lòng hiếu, là một nghi thức để giáo dục cho đời sau về lòng hiếu thảo, tri ân các bậc tiền nhân chứ không phải là để trưng diện khoe mẽ với trần thế.

Sắm lễ tạ mộ

Phần sắm lễ tạ mộ tùy theo điều kiện, lòng thành của mỗi người, thông thường có những vật cúng cơ bản:

Những lễ vật chuẩn bị để ra cúng tại phần mộ:

Hương thơm;
Hoa tươi;
Trầu 3 lá, Cau 3 quả cành dài đẹp;
Trái cây 1 mâm;
Xôi trắng 1 đĩa bên trên bày gà luộc nguyên con (Thường chọn giò hoặc là trống thiến);
Rượu trắng 0,5 lít + Chén đựng rượu 5 cái;
10 lon bia + 2 bao thuốc lá + 2 gói chè ( 1 lạng/gói);
2 nến cốc màu đỏ dùng để thắp khi làm lễ.

Phần mã thì có:

1 cây vàng hoa đỏ ()
5 con ngựa 5 màu (đỏ, xanh, trắng, vàng, chàm tím) cùng với 5 bộ mũ, áo, hia ( loại to) cùng với đồ kèm theo ngựa là cờ lệnh, kiếm, roi.
Mỗi ngựa trên lưng có 10 lễ vàng tiền (một lễ gồm có tiền xu, vàng lá, tiền âm phủ các loại..)
Có 4 đĩa để tiền vàng riêng như sau :

1 đĩa để 3 đinh vàng lá, 1 đinh xu tiền
1 đĩa có 1 đinh vàng lá, 7 đinh xu tiền
1 đĩa có 9 đinh vàng lá, 1 đinh xu tiền
1 đĩa có 1 đinh xu tiền

Đối với vong linh tùy theo là nam, phụ, lão, ấu, mà có áo quần tương ứng dâng tiến cho phù hợp. Ngoài ra có tiền âm phủ các loại kèm theo, tiền xu, vàng lá….mỗi thứ ít nhiều.

Chú ý: nếu phần mộ nhỏ thì phải có thêm mâm, thêm bàn để bày lễ lên sao cho phù hợp. Đối với nghĩa trang có nơi thờ thần linh Thổ địa riêng thì phải bày thêm lễ ở đó. Ngoài ra, tùy theo phong tục tập quán ở mỗi địa phương mà lễ tạ mộ cuối năm có những thay đổi phù hợp.

Văn khấn tạ mộ

Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Con kính lạy:

- Ngài Kim niên Đương cai Thái tuế Chí đức Tôn thần, Kim niên hành binh, Công tào phán quan,

- Ngài bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại vương,

– Ngài bản xứ thổ địa, thần linh,

– Các ngài Ngũ phương, Long mạch Tôn thần, Tiền thần Chu Tước, Hậu thần Huyền Vũ, Tả thần Thanh Long, Hữu thần Bạch Hổ

– Liệt vị Tôn thần cai quản ở xứ này.

Con kính lạy vong linh ………., cùng tổ khảo, tổ tỷ, cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, cô di tỷ muội và các hương linh họ.....

Hôm nay là ngày…tháng…năm…, nhằm tiết ….. (cuối năm, thanh minh,...)
Chúng con là:……………
Thành tâm sắm sanh phẩm vật, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình cáo Chư vị Tôn Thần về việc lễ tạ mộ phần.
Nguyên có vong linh thân nhân của gia đình chúng con là:……….hiện phần mộ an táng ở nơi này. Đội ơn Chư vị Tôn thần che chở, ban ân, vong linh được yên ổn vui tươi nơi chín suối. Lại nhờ có duyên lành, gia đình chúng con được vong linh thường về ghé thăm, linh ứng giúp chỉ dẫn các công các việc được đầu xuôi đuôi lọt, nhờ thế toàn gia được an ninh khang thái, từng bước tiến bộ.
Nay nhằm ngày lành tháng tốt, gia đình chúng con sắm sửa lễ tạ mộ những mong báo đáp ân thâm, tỏ lòng hiếu kính. Cúi xin Chư vị Tôn Thần lai giáng án tiền, nhận hưởng lễ vật, chứng minh tâm đức.
Cúi mong vong linh chấp kỳ lễ bạc, lời kêu tiếng khấn, tờ đơn cánh sớ, tùy phương ứng biến, độ trì toàn gia, từ trẻ tới già, luôn được vui tươi, mạnh khỏe.
Chúng con dâng biếu vong linh tài mã gồm : ….( đọc tên các đồ mã dâng cho vong)
Âm dương cách trở, bát nước nén hương, giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.
 

Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!

Phục duy cẩn cáo!