Thờ Tứ Bất Tử là những vị thần nào?

Ngoài việc thờ Thành Hoàng, thờ Phật, tín ngưỡng cổ truyền Việt Nam còn tục thờ Tứ Bất Tử. Đó là các vị thần: Tản Viên, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử và Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

1. Tản Viên

Tản Viên là thần núi Sơn Tinh dựa theo truyền thuyết Sơn Tinh, Thuỷ Tinh. Là vị thần biểu thị cho sức mạnh đoàn kết của người Việt Nam xưa, nhằm ứng phó với thiên tai như: lũ lụt, gió mưa…

Theo truyền thuyết thì Thục An Dương Vương là người đầu tiên lập đền thờ Thánh Tản Viên. Nhà Lý đã phong Thánh Tản Viên là "Thượng đẳng tối linh thần" và "Đệ nhất phúc thần". Đền chính thờ Ngài là Đền Thượng núi Ba Vì, ngoài ra ở các nơi khác đều có đền thờ Thánh Tản Viên và các bộ tướng, tập trung nhiều ở các tỉnh Vĩnh Phú, Hà Tây, Hà Nam, Ninh Bình...

Để tưởng nhớ công đức Thánh Tản Viên, ở Đền Và (Ba Vì) cứ ba năm một lần nhân dân mở hội lớn với lễ thức rước bài vị Thánh qua sông Hồng, lễ tắm ngai, đánh cá thờ... Đặc biệt ở lễ hội là tục làm cỗ thờ 99 đuôi cá...

Trong tâm thức dân gian thì Thánh Tản Viên là biểu tượng của sức mạnh liên kết giữa đất và núi, giữa các bộ lạc, giữa con người và thánh thần... đã tạo nên sức mạnh xẻ núi, khơi sông, dời non, lấp bể, khẳng định sức mạnh của con người trước thiên nhiên hùng vĩ...

2. Thánh Gióng

Nhân vật Thánh Gióng gắn liền với truyền thuyết Thánh Gióng. Việc thờ cúng Thánh Gióng thể hiện mơ ước về một cuộc sống hoà bình của nhân dân ta.

Tương truyền từ thời Hùng Vương, để ghi nhớ công lao của “chàng trai làng Gióng”, nhà vua đã lập đền thờ Thánh Gióng và tôn là Phù Đổng Thiên Vương. Đến thời nhà Lý, sau lần được chứng kiến Thánh Gióng linh ứng, vua Lý Công Uẩn đã cho tu bổ đền thờ, tạc tượng, truy phong Thánh là Xung Thiên Thần Vương.

Từ thời Nhà Trần trở về sau đều phong tặng sắc thần cho Thánh Gióng như: Thượng đẳng phúc thần, Nhất Vị Tế Cương Nghị, Hiểu Hựu Anh Linh...

Ngoài đền thờ chính ở làng Phù Đổng, huyện Gia Lâm, tỉnh Hà Nội, còn có đền thờ ở Sóc Sơn, ở núi Vệ Linh nơi mà Thánh Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt treo lên cây, bay về trời.

Nhiều địa phương cũng thờ Thánh Gióng cùng với các vị anh hùng cứu nước khác như: Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ Lão...

Để tưởng nhớ công lao của Thánh Gióng, hàng năm nhân dân ta mở hội vào ngày mồng 9 tháng 4 âm lịch. Trong những ngày hội có các nghi lễ như: rước nước, tập trận, săn hổ, cờ tướng, múa hát, chèo tuồng...

3. Chử Đồng Tử

Chử Đồng Tử là một nhân vật truyền thuyết biểu trưng cho người nông dân nghèo khó với hai bàn tay trắng đã tạo dựng nên cơ nghiệp.

Người Việt Nam ta thờ Thánh Chử Đồng Tử như ông tổ của đạo thờ tiên. Tiên, theo quan niệm dân gian là người ở cõi trời giáng trần, hoặc là người trần giới có đức độ tài ba, đạo cốt qua tu luyện thành tiên, sau đó dùng phép lạ của mình để cứu nhân độ thế, được dân gian tôn thờ, ngưỡng mộ.

Chử Đồng Tử và Nhị vị phu nhân được thờ ở nhiều nơi thuộc tỉnh Hưng Yên như thôn Đa Hoà, thôn Dạ Trạch, đều thuộc huyện Khoái Châu ..., ngoài ra, Thánh Chử Đồng tử và Nhị vị phu nhân được dân gian thờ phụng ở xã Tự Nhiên, thuộc tỉnh Hà Tây.

4. Liễu Hạnh

Trong hệ thống điện thần Việt Nam, Mẫu Liễu Hạnh là một trong Tứ Bất Tử, là vị Thánh của tín ngưỡng Tứ Phủ, một tín ngưỡng có cội nguồn lâu đời và độc đáo của Việt Nam.

Trong truyền thuyết, Mẫu Liễu Hạnh là con gái của Ngọc Hoàng, vì phạm lỗi nên bị đầy xuống trần gian. Bà được dân gian tôn là Nữ hoàng Công chúa, trở thành bậc siêu nhân, luôn ban ân đức cho mọi người, trừng phạt kẻ phản nghịch, góp phần đánh giặc ngoại xâm.... Bà được nhân dân tôn là Thánh Mẫu. Đền thờ của bà được lập ở nhiều nơi, trong đó Phủ Giầy (Vụ Bản), Thạch Thành (phố Cát) và Hà Trung (Đền Sòng).

Trong tiềm thức của nhân dân, Mẫu Liễu Hạnh là một vị thần, là một nhân vật bình thường nhưng thật phi thường.

(Trích từ VÀO CHÙA LỄ PHẬT NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT của Đặng Xuân Xuyến, Nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin 2006)