Vì sao người xưa cho rằng kết hôn phải môn đăng hộ đối?

Câu cổ ngữ “Môn đang hộ đối”, nay thường được phát âm là “Môn đăng hộ đối”, cho rằng trai gái đến với nhau, điều kiện kinh tế, địa vị xã hội của hai bên có tương đồng thì hôn nhân mới phù hợp, hạnh phúc. 

Nguồn gốc của cụm từ “Môn đang (đương)” và “Hộ đối”

Về mặt chiết tự (phân tích hình tượng chữ) mà nói thì chữ Môn 門được ghép thành từ 2 chữ Hộ 戶đối nhau. Diễn đạt theo ngữ pháp xưa sẽ là “Môn đang hộ đối”, có thể hiểu một cách mộc mạc là hai bên có cân đối thì khi khép lại mới kín kẽ, mới là cái cửa. Trong thuật ngữ kiến trúc, xây dựng cổ thì “môn đang” và “hộ đối” là hai bộ phận cấu thành của một cửa lớn.

“Môn đang” là phần bục đỡ trụ gỗ hai bên của cửa nên còn thường được gọi là “môn chẩm thạch” (gối đá của cửa), “môn đôn” (đôn của cửa), “môn đài”, “môn cổ” (trống của cửa). Bởi tiếng trống âm vang, uy nghiêm như tiếng sấm, có thể đuổi tà nên dân gian thường gọi “môn đang” là “trống thạch”. 

“Hộ đối” là những khối kiến trúc hình tròn, hình vuông hoặc hình lục giác với chiều dài 1 thước ta (33,3 cm) nằm trên đà cửa (mi cửa, môn mi), song song với mặt đất. Thường được chạm khắc 4 mùa hoa lá, hoặc các chữ “Đức”, “Phúc”, “Lộc”, “Thọ”, “Bình an cát tường”, với ngụ ý cầu nhân khí thịnh vượng, hương hỏa vững bền.

“Hộ đối” thể hiện địa vị, đẳng cấp của gia chủ. Nếu chủ hộ là thường dân thì có một đôi, nếu là phú hộ hoặc quan lại thì hai đôi, nếu là hoàng thân quốc thích thì nhiều hơn nữa… cửa càng rộng thì càng nhiều. Lại có câu tục ngữ: “Thành cặp thành đôi”, chữ “đôi” và chữ “đối” là đồng âm khác nghĩa, nên “hộ đối” lại mang thêm một nghĩa bóng khác là thành đôi, xứng đôi. 

Người xưa nhìn vũ trụ trong quan niệm “Thiên Nhân hợp nhất” (người – trời hợp nhất). Theo đó, nhân duyên là do Trời định nên hôn nhân theo ý mẹ cha, dựa vào mai mối. Trước khi người mai mối ngỏ lời thường quan sát kỹ lưỡng kích thước trang trí của môn đang và số lượng hộ đối của hai nhà. 

Nếu như “môn đang” khắc cỏ cây hoa lá thì là dinh thự của gia đình kinh doanh buôn bán. Nếu để trơn không khắc hoa lá thì là dinh thự quan lại. Nếu “môn đang” là hình linh vật tọa trên bục vuông thì là dinh thự quan văn. Ngoài cửa thường chạm khắc “rương thư” và “nghiên đài”, phía trên “rương thư” có hình “thụy thú” (linh vật) để trang trí và trấn trạch.

Đối với hôn nhân đại sự, để cân nhắc sự phù hợp, người xưa xem tử vi và bát tự của hai bên nam nữ. Điều này cũng rất khoa học. Vì theo âm dương ngũ hành, tính cách, năng lực, xu thế đời người đều có quan hệ mật thiết tới giờ, ngày, tháng, năm sinh. Nếu bát tự phù hợp thì đặc trưng sinh mệnh hai bên có thể bao dung lẫn nhau. Còn về phương diện tương xứng giữa hai bên gia đình thì xem xét “môn đang, hộ đối”. Có thể nói người xưa xây dựng hạnh phúc hôn nhân gia đình trên một nền tảng khá vững chắc. 

Đương nhiên hôn nhân muốn mĩ mãn cần sự nỗ lực chăm chút của cả hai người chứ chẳng thể chỉ đơn giản dựa vào tử vi, bát tự. Hai người có cùng nhân sinh quan, thế giới quan, giá trị quan thì mới dễ đồng cảm, hạnh phúc, gia đình hai bên mới dễ hòa hợp trở thành “thông gia”. Đó chính là chân giá trị của “môn đang hộ đối” vậy. 

Tình yêu không cần “môn đang hộ đối” nhưng hôn nhân thì cần

Tình yêu luôn là giấc mơ đẹp của biết bao người nhưng trong thực tế phũ phàng của cuộc sống, những niềm đam mê cháy bỏng và sự lãng mạn sẽ tàn lụi theo thời gian. Tuy nhiên, đối với những cặp vợ chồng có cùng lý tưởng, mục đích sống thì tình cảm của họ, trái lại, ngày một thăng hoa.

Theo học giả Ấn Độ nổi tiếng U. Gupta thì tình cảm của những cặp vợ chồng “môn đăng hộ đối” thường sâu đậm hơn. Sau khi nghiên cứu, phỏng vấn rất nhiều cặp vợ chồng, người ta nhận thấy những cặp lấy nhau trên cơ sở của tình yêu lãng mạn, sau 5 năm kết hôn thì tình cảm có phần sụt giảm. Nhưng những đôi kết hôn theo sự sắp đặt của gia đình, ban đầu chưa có nhiều tình cảm, nhưng rồi theo thời gian thì lại gắn bó ngày càng sâu đậm.

Khi hai người không có cùng một hệ quy chiếu các giá trị, chuẩn mực thì dễ tranh cãi với hi vọng cải biến đối phương theo mong muốn chủ quan của mình. Khi nhận thấy người kia không thay đổi như mong muốn, thì họ trở nên thất vọng và đau khổ. Như thế, dần dần hôn nhân chỉ còn là cái vỏ trống rỗng mang tính pháp lý và các ràng buộc về quyền lợi và nghĩa vụ.

Tuy nhiên, môn đăng hộ đối cũng không phải là điều hoàn toàn tuyệt đối. Trong đạo vợ chồng, sự trân quý, tôn trọng lẫn nhau, tình cảm thuỷ chung mới là điều quan trọng nhất. Chỉ cần vợ chồng thực sự thấu hiểu nhau, đối đãi với nhau bằng cái nghĩa cao quý ấy thì cũng chính là tự đạt được một loại “môn đăng hộ đối” vậy. 

Một quan điểm Môn đăng hộ đối thời hiện đại

Mong muốn tìm kiếm cuộc hôn nhân môn đăng hộ đối của các gia đình không xấu. Nếu bạn có vừa có tình yêu và vừa cả “xứng lứa vừa đôi” thì còn gì bằng? Nhưng nếu không “xứng” thì sao? Những khác biệt quá lớn giữa hai người có đẩy hôn nhân đi tới kết thúc?

Có lẽ không có một câu trả lời hoàn toàn chính xác cho vấn đề này. Các cặp đôi tìm thấy nhau chính là tình yêu không dễ dàng có được nên hãy nhớ trân trọng, không nên quá phụ thuộc vào các yếu tố vật chất. Tình yêu cần sự hòa hợp, cảm thông và chấp nhận khác biệt để gắn bó lâu dài. Tiền bạc, địa vị bạn có thể nỗ lực đạt được, nhưng tình cảm lại không đơn thuần có được nhờ cố gắng. Bạn cũng có thể tự hỏi mình, nếu lấy người này làm vợ/chồng liệu bạn có thể hy sinh hoặc tôn trọng họ suốt đời thay vì nghĩ nếu lấy người này về bạn sẽ được và mất gì. Điều quan trọng là đừng bao giờ để tư tưởng “môn đăng hộ đối” giết chết tình yêu.